Quản lý tài chính là một kỹ năng sống quan trọng, đáng tiếc rằng tại Việt Nam kỹ năng này chưa thực sự được coi trọng. Nếu như các bậc phụ huynh ở nước ngoài luôn khuyến khích trẻ em độc lập tài chính thì chúng ta lại ngược lại. Phụ huynh có xu hướng để con cái phụ thuộc vào nguồn tài chính của mình, không cho trẻ tiếp xúc sớm với tiền bạc vì sợ trẻ hình thành thói hư tật xấu. Ngược lại, trẻ em tại các nước tiên tiến được học cách kiểm soát chi tiêu của mình ngay từ khi còn trên ghế nhà trường.
Chỉ cần nắm các kỹ năng về quản lý tài chính, bạn có thể an tâm để chuẩn bị cho tương lai dài hạn của mình như mua một căn nhà, một chiếc ô tô, hoặc đi du lịch. Hãy cùng tìm hiểu về những cách tích lũy tài chính sau để giúp bản thân chi tiêu hiệu quả và tiết kiệm hơn.
Trước khi đi vào các phương pháp cụ thể, chúng ta cần hiểu rõ tầm quan trọng của việc kiểm soát chi tiêu. Nền tảng kiến thức về kiểm soát tài chính cá nhân sẽ giúp bạn:
Bước đầu tiên cũng là bước quan trọng khi bắt đầu thực hành quản lý tài chính cá nhân. Nếu không biết mình đang chi tiền vào những thứ gì, bạn sẽ không thể biết được dòng tiền của mình đang chảy vào đâu nhiều nhất. Điều này dẫn đến việc bạn sẽ nhanh chóng tiêu hết số tiền vào những thứ không cần thiết hoặc kém quan trọng.
Việc theo dõi chi tiêu không chỉ giúp bạn nắm bắt được dòng tiền mà còn tạo ra một cơ chế tự kiểm soát. Khi bạn biết mình cần ghi lại mọi khoản chi, bạn sẽ có xu hướng cân nhắc kỹ hơn trước khi quyết định mua một món đồ nào đó.
Sau khi có dữ liệu chi tiêu trong vài tháng, bạn nên phân loại các khoản chi để có cái nhìn tổng quan hơn. Có thể chia thành các nhóm sau:
Việc phân loại này sẽ giúp bạn dễ dàng xác định những khoản chi nào có thể cắt giảm hoặc tối ưu hóa. Ví dụ, nếu chi phí ăn uống ngoài chiếm tới 30% thu nhập, bạn có thể cân nhắc nấu ăn ở nhà nhiều hơn để tiết kiệm.
Để kiểm soát chi tiêu một cách tiện lợi và thú vị nhất, bạn có thể tải những ứng dụng có sẵn trên Apple Store hoặc Google Play về máy để sử dụng thay thế cho sổ tay vật lý. Một số ứng dụng giúp bạn ghi chú nổi tiếng như: Evernote, Mint, Goodbudget, Expensify, Moneynote, Money Monitor, Expense Keep... Ngoài ra, nhiều ngân hàng tại Việt Nam cũng đã tích hợp tính năng phân tích chi tiêu trong ứng dụng ngân hàng di động, giúp bạn theo dõi các giao dịch thẻ một cách tự động và chính xác. Các ứng dụng này thường cung cấp báo cáo tổng quan về chi tiêu hàng tháng, phân theo danh mục và so sánh với các tháng trước.
Lập danh sách những món đồ cần mua là một mẹo đơn giản giúp bạn quản lý chi tiêu hiệu quả hơn. Khi có danh sách trong tay, bạn sẽ dễ dàng tập trung vào những thứ thật sự cần thiết, tránh mua những món hàng ngoài kế hoạch chỉ vì chúng đang được giảm giá hay có chương trình ưu đãi hấp dẫn. Thực tế, các nghiên cứu tâm lý người tiêu dùng cho thấy, nếu không chuẩn bị trước danh sách mua sắm, bạn có thể sẽ chi tiêu nhiều hơn tới 23%. Đó cũng chính là lý do vì sao các siêu thị và trung tâm thương mại thường tận dụng tâm lý này để kích thích khách hàng mua nhiều hơn.
Bạn có thể tham khảo thêm một trong những phương pháp kiểm soát chi tiêu nổi tiếng của người Nhật mang tên Kakeibo. Đây là phương pháp quản lý tài chính cá nhân cổ điển của Nhật Bản, được phát triển từ những năm 1900. Kakeibo khuyến khích người dùng ghi chép toàn bộ chi tiêu và phân loại chúng vào bốn nhóm chính:
Không có kế hoạch ngân sách là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến giới trẻ hiện nay thường xuyên “cháy túi” ngay sau khi nhận lương. Theo một khảo sát mới đây từ Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), có đến 68% người trẻ Việt Nam (18-35 tuổi) chưa có kế hoạch quản lý tài chính rõ ràng, và 42% trong số này thường xuyên tiêu hết tiền trước khi nhận kỳ lương tiếp theo.
Thay vì ưu tiên chi tiêu cho những sản phẩm thật sự cần thiết, nhiều người trẻ lại có xu hướng mua sắm tùy hứng ngay khi vừa có lương hoặc mải mê chạy theo các chương trình săn deal hấp dẫn từ những trang thương mại điện tử. Chính thói quen này khiến bạn dễ dàng mất kiểm soát tài chính, dẫn đến tình trạng thiếu tiền chỉ sau vài ngày nhận lương.
Sau khi đã rà soát chi tiêu, bạn cần lên danh sách tiết kiệm cho mục tiêu ngắn hạn, trung hạn và dài hạn:
Mục tiêu ngắn hạn (dưới 1 năm):
Mục tiêu trung hạn (1-5 năm):
Mục tiêu dài hạn (trên 5 năm):
Bạn có thể tham khảo thêm công thức tích lũy của doanh nhân T. Harv Eker, tác giả cuốn sách "Bí mật tư duy triệu phú". Theo đó, bí quyết quản lý và kiểm soát chi tiêu của ông chính là quy tắc 6 chiếc lọ:
Phương pháp này không chỉ giúp bạn tiết kiệm hiệu quả mà còn cân bằng giữa các mục tiêu tài chính khác nhau, từ chi tiêu hiện tại đến đầu tư tương lai và cả việc giúp đỡ cộng đồng.
Khi đặt mục tiêu tài chính, bạn nên tuân theo nguyên tắc SMART:
Ngoài gửi tiết kiệm, việc đa dạng hóa các kênh đầu tư cũng là một cách hiệu quả để tăng trưởng tài sản của bạn. Tùy thuộc vào mức độ chấp nhận rủi ro và mục tiêu tài chính, bạn có thể cân nhắc các kênh đầu tư sau:
Đầu tư vào thị trường chứng khoán là một trong những cách phổ biến để tạo ra lợi nhuận dài hạn. Tại Việt Nam, thị trường chứng khoán đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây với sự tham gia của hơn 4 triệu nhà đầu tư cá nhân. Đầu tư chứng khoán có thể mang lại lợi nhuận cao, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro lớn, đặc biệt đối với nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm. Vì vậy, bạn nên bắt đầu với chiến lược đầu tư dài hạn và dành thời gian nghiên cứu kỹ trước khi quyết định.
Đầu tư vào các quỹ đầu tư là cách tiếp cận an toàn hơn so với đầu tư trực tiếp vào cổ phiếu. Các quỹ đầu tư được quản lý bởi các chuyên gia tài chính, giúp phân tán rủi ro và tiết kiệm thời gian cho nhà đầu tư.
Tại Việt Nam hiện có nhiều loại quỹ đầu tư khác nhau:
Đầu tư vào quỹ chỉ cần số vốn ban đầu nhỏ (từ 1 triệu đồng) và không đòi hỏi nhiều kiến thức chuyên sâu như đầu tư trực tiếp vào cổ phiếu.
Bất động sản từ lâu đã là kênh đầu tư được người Việt Nam ưa chuộng. Tuy nhiên, đầu tư bất động sản đòi hỏi vốn lớn và kiến thức chuyên sâu về thị trường. Nếu bạn không có đủ vốn để đầu tư trực tiếp, bạn có thể cân nhắc góp vốn cùng người khác để đầu tư. Việc góp vốn giúp bạn chia sẻ rủi ro và lợi nhuận, đồng thời mở rộng khả năng tham gia vào các dự án lớn hơn mà một cá nhân khó có thể thực hiện độc lập. Ngoài ra, việc hợp tác đầu tư còn mang lại cơ hội học hỏi từ những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực bất động sản.
Vàng vẫn là kênh đầu tư truyền thống được nhiều người Việt Nam lựa chọn, đặc biệt là thế hệ trước. Vàng được xem là tài sản an toàn trong thời kỳ bất ổn kinh tế và lạm phát cao.
Tuy nhiên, đầu tư vàng cũng có những hạn chế:
Vàng phù hợp như một phần trong danh mục đầu tư đa dạng, giúp phòng ngừa rủi ro hơn là kênh đầu tư chính.
Trong những năm gần đây, tiền điện tử đã trở thành kênh đầu tư được nhiều người trẻ quan tâm. Tuy nhiên, đây là kênh đầu tư có rủi ro rất cao với biến động giá lớn. Nếu muốn đầu tư vào tiền điện tử, bạn nên:
Tại Việt Nam, quy định pháp lý về tiền điện tử còn chưa rõ ràng, vì vậy bạn cần cẩn trọng khi tham gia kênh đầu tư này.
Quản lý tài chính cá nhân không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, nhưng nó là một kỹ năng sống cần thiết mà mỗi người cần phải học và thực hành. Bằng cách kiểm soát chi tiêu, lập mục tiêu tích lũy cụ thể, sử dụng thẻ tín dụng thông minh, gửi tiết kiệm đều đặn, và liên tục nâng cao kiến thức tài chính, bạn có thể xây dựng một tương lai tài chính vững mạnh và đạt được các mục tiêu cá nhân của mình.
